Ο κόσμος των πενήτων, των φτωχών και κατατρεγμένων, των αδύναμων και ευάλωτων ανθρώπων, είναι ο κόσμος του Παπαδιαμάντη. Ο αλάλητος στεναγμός τους αντηχεί μέσα στα διηγήματά του. Οι καημοί τους δεν έχουν μόνο κοινωνικά αίτια και γι' αυτό είναι χωρίς τελειωμό. Από τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη απουσιάζει η δράση, τα εξωτερικά μεγάλα γεγονότα, η περιπέτεια. Μεγαλώνουν ασύμμετρα όπως το δέντρο, χωρίς αυστηρό σχέδιο, χωρίς ανέλιξη συχνά, και τελειώνουν αθόρυβα. Είναι ρευστά, λυρικά, μια λεπτή πινελιά, ένα αλαφρύ πάτημα, με οξυμένη αίσθηση και συμμερισμό του ανθρώπινου πόνου, με ειρωνεία που δεν συνθλίβει αλλά συμπαθεί. Τα δοκίμια του παρόντος βιβλίου προσπαθούν να απαντήσουν στο αδιατύπωτο ερώτημα ποιους λόγους έχουμε να διαβάζουμε σήμερα τον Παπαδιαμάντη. Επιπλέον, συζητούν τον τρόπο του χριστιανισμού του, το μεταφραστικό έργο του, το κατά πόσον η γλώσσα του αποτελεί εμπόδιο για τον σημερινό αναγνώστη, και, τέλος, την πρόσληψή του από εχθρούς και φίλους.